Σύμφωνα με το Τυπικό της Ορθόδοξης Πατερικής Παράδοσης και βάσει του εορτολογίου (βλ. παραπάνω ορθόδοξο εορτολόγιο, φορητή εικόνα-19ος αι., Ιερά Μονή Παντοκράτορος), ορίζονται οι περίοδοι νηστείας, με την αποχή ορισμένων τροφών και ποτών. Αντίστοιχα ορίζονται και συγκεκριμένες περίοδοι κατάλυσης αυτών. Η νηστεία διαποτίζει ολόκληρο το έτος και οδηγεί σε διαβάθμιση πέντε επιπέδων. Σε κάθε επίπεδο κατάλυσης τελείται νηστεία των επιπέδων που έπονται, ενώ το τελευταίο επίπεδο αντιστοιχεί σε μη νηστεία.

Ο Ιερομόναχος Θεόφιλος ο Παντοκρατοριανός παραθέτει τις περιόδους νηστείας και κατάλυσης.

 

Σε ό,τι αφορά στη νηστεία της Τετάρτης και της Παρασκευής, αυτές είναι θεσμοθετημένες ήδη από την εποχή των Αγίων Αποστόλων, όπως αναφέρεται στο εδάφιο:

Τὰς δὲ δύω ἡμέρας τῆς ἑβδομάδος νηστεύομεν, τὴν μὲν Τετάρτην, διατὶ εἰς τὴν ἡμέραν αὐτὴν ἔγινε τὸ συμβούλιον διὰ τὴν προδοσίαν τοῦ Κυρίου μας• τὴν δὲ Παρασκευήν, διατὶ εἰς τὴν ἡμέραν ταύτην ἔπαθε σαρκὶ τὸν ὑπὲρ τῆς σωτηρίας μας θάνατον
(ΞΘ’ κανὼν)

Το αληθινόν δε, νόημα της νηστείας αποτυπώνεται πλήρως στον “περί νηστείας” λόγον του Ι. του Χρυσοστόμου.

ΛΟΓΟΣ «ΠΕΡΙ ΝΗΣΤΕΙΑΣ»

Ὧσπερ νῦν ἀπέχεις βρωμάτων

μή γευσάμενος,

οὕτως ἀπέχου ἁμαρτημάτων…

Νηστεύεις, οἵνου μή ἀντιλαμβανόμενος;

Νήστευε καί πονηρίας ἀπεχόμενος….

Νηστεία γάρ ἀληθινή

ἀποχή τῶν ἁμαρτημάτων…..

Η διαβάθμιση της νηστείας και της κατάλυσης τροφών, όπως αποτυπώνεται στο Τυπικό της Ορθόδοξης Πατερικής Παράδοσης έχει ως εξής:

Αλάδωτο (Ξηροφαγία)
Το Τυπικό της Νηστείας προβλέπει φαγητό αλάδωτο, τροφές από φυτικές ίνες και ξηροφαγία.
Επιτρέπεται η βρώση νερόβραστου φαγητού από φυτικές ουσίες (όσπρια, λαχανικά, δημητριακά, ρύζι, κόλλυβα, ζυμαρικά, ψωμί, πατάτες… ), οστρακοειδή , μαλάκια. Κατά την ξηροφαγία καταναλώνεται ψωμί, παξιμάδι, ξηροί καρποί, καρποί ελιάς, λαχανικά, φρούτα.

Κατάλυση οίνου και ελαίου
Σύμφωνα με το Τυπικό της Ορθόδοξης Πατερικής μας Παράδοσης, επιτρέπεται η πόση οίνου, καθώς και η προσθήκη λαδιού ή άλλων φυτικών λιπαρών ουσιών και η κατανάλωση τροφών στις οποίες συγκαταλέγονται όσπρια, λαχανικά, δημητριακά, ρύζι, κόλλυβα, ζυμαρικά, ψωμί, πατάτες, οστρακοειδή , μαλάκια, παξιμάδια, ξηροί καρποί, καρποί ελιάς, λαχανικά, φρούτα.

Κατάλυση ιχθύος
Σύμφωνα με το Τυπικό της Ορθόδοξης Πατερικής μας Παράδοσης, επιτρέπεται και η βρώση ιχθύος, που προστίθεται στην κατανάλωση τροφών στις οποίες συγκαταλέγονται όσπρια, λαχανικά, δημητριακά, ρύζι, κόλλυβα, ζυμαρικά, ψωμί, πατάτες, οστρακοειδή , μαλάκια, παξιμάδια, ξηροί καρποί, καρποί ελιάς, λαχανικά, φρούτα, οίνος, έλαιο.

Κατάλυση αυγών και τυροκομικών (τυρινή)
Σύμφωνα με το Τυπικό της Ορθόδοξης Πατερικής μας Παράδοσης, επιτρέπονται τα γαλακτοκομικά και τα αυγά επιπλέον, της βρώσης ιχθύος και τροφών στις οποίες συγκαταλέγονται όσπρια, λαχανικά, δημητριακά, ρύζι, κόλλυβα, ζυμαρικά, ψωμί, πατάτες, οστρακοειδή , μαλάκια, παξιμάδια, ξηροί καρποί, καρποί ελιάς, λαχανικά, φρούτα , οίνος, έλαιο.

Κατάλυση εις πάντα
Επιτρέπεται η κατανάλωση όλων των τροφών.

Αναλυτικότερα:

Στα  αρτύσιμα (κατάλυση εις πάντα) περιλαμβάνονται όλα τα φαγητά (λαδερά, τυρινά, θαλασσινά και κρέας).

Στα τυρινά (γαλακτοκομικά) περιλαμβάνονται γαλακτομικά, ψάρια, θαλασσινά, σόγια, σαλιγκάρια και αυγά. Όλα τα φαγητά εκτός του κρέατος.

Τα ψάρια κατατάσσονται μια βαθμίδα κάτω από τα τυρινά. Δηλαδή όταν τρώμε τυρινά καταλύουμε και ψάρι. Υπάρχει όμως η περίπτωση να τρώμε ψάρι και όχι γαλακτοκομικά.

Σε Δεσποτικές-Θεομητορικές και εορτές μεγάλων Αγίων, π.χ. Γεννέσιο τής Θεοτόκου, 14^η Νοεμβρίου, 21^η Νοεμβρίου, 7^η Ιανουαρίου, 29^η Ιουνίου Πέτρου και Παύλου, Τετάρτη αποδόσεως του Πάσχα, Μεσοπεντηκοστή κλπ. Όταν συμπίπτει ημέρα νηστήσιμη Τετάρτη ή Παρασκευή τότε έχουμε κατάλυση ιχθύος, όχι όμως και γαλακτοκομικών.

Στα λαδερά περιλαμβάνονται όσα μαγειρεύονται με λάδι, εκτός από γαλακτοκομικά και ψάρι. Θα πρέπει να σημειωθεί πως θεωρούνται νηστήσιμα-λαδερά όλα τα ασπόνδυλα θαλασσινά (μαλάκια, σουπιές, χταπόδια, μύδια, οστρακοειδή, καλαμάρια, αχινοί), τα σαλιγκάρια και η σόγια.

Αλάδωτο δεν μπορεί να θεωρηθεί το κρέας, το ψάρι, τα μαλάκια, και τα θαλασσιν όταν μαγειρευτούν χωρίς λάδι.

Η σόγια και τα σαλιγκάρια θεωρούνται αλάδωτα όταν μαγειρευτούν χωρίς λάδι.